De hersenen zijn een complex-orgaan waar menig arts zich over buigt, hoe het exact werkt. En na al die jaren studie en onderzoek weten we niet alles over de werking, dus ook niet over een paniekstoornis. Toch krijg je als je een paniekaanval hebt menig kreet naar je hoofd geslingerd van mensen die denken te weten hoe je hersenen werken. In mijn vorige blog ‘6 zinnen waar je niet op zit te wachten als je een paniekaanval hebt’ schreef ik de zin: ‘Je doet het jezelf aan.’ Want volgens De Mens creëer je de paniekaanval zelf. Maar is dat zo? In dit artikel wil ik uitleggen hoe de hersenen werken volgens de gemiddelde mens.
Ik noem De Mens weer even René omdat dit zowel een jongens- als meisjesnaam kan zijn. (Heet je toevallig René, sorry en verzin zelf een andere naam.)
1. Een paniekaanval? Daar had je vroeger nooit last van..
René snapt veel van het menselijk lichaam. Hij/zij weet dat we allemaal op een dag leren lopen. En René begrijpt dat we niet allemaal zo snel als Daphne Schippers kunnen zijn. Dat heeft te maken met aanleg, talent en spierkracht. Het is begrijpelijk dat we van elkaar verschillen.
René beseft dat het brein van eenieder anders is; de één kan makkelijk meekomen op school en de ander krijgt het advies om ‘iets met zijn handen’ te gaan doen. Daar is niets mis mee. René accepteert het zelfs dat de één creatiever is en dat de ander beter is dan logisch denkwerk.
Maar als in het hoofd een andere denkwijze ontwikkelt, in dit geval een paniekaanval, dan is dat vreemd. René spreekt het zelfs uit: ‘Vroeger had je daar nooit last van paniekaanvallen/fobieën/depressies.’ Nee dat klopt, vroeger had je ook geen last van diabetes/nierfalen, chronische migraine. Ziektes ontwikkelen zich. En paniekaanvallen ontstaan normaliter tussen je 20 en 45 levensjaar. De kans is aannemelijk dat je er ‘vroeger’ geen last van had.
2. Ik ben oké, jij bent oké
Vreemden zeggen niet direct in je gezicht dat je ‘raar’ bent als je een paniekaanval hebt. René wel. Waarom René het wel zegt: omdat hij/zij een vriend(in) is. En jullie kennen elkaar al een lange tijd.
De reden dat jullie vrienden zijn geworden is omdat jullie gemiddeld goed met elkaar op kunnen schieten. Wetenschappers hebben aangetoond dat vrienden dezelfde hersenactiviteit hebben. Daarom kunnen ze met elkaar om dezelfde dingen lachen, hebben ze dezelfde denksnelheid en activeren in bepaalde situaties dezelfde hersengebieden. Hoe jullie de wereld waarnemen en erop reageren komen dus grotendeels overeen.
3. Ik ben oké, jij bent niet oké
Ik ga kort uitleggen hoe de hersenen werken, wil je meer weten dat verwijs ik je naar de hersenstichting of wikipedia Maar dit moet voldoende zijn om René te begrijpen.
Hersenen
De hersenen bestaan uit meerdere lagen. In de hersenpan ligt je oerbrein verscholen. Dit kleine stukje hersenen, ook wel krokodillenbrein genoemd, scant alles wat er op hem afkomt en maakt een simpele schifting: is het leuk of is het niet leuk, moet ik het als krokodil opeten (vermoorden) of omarmen, is er gevaar of is het veilig. Bij veilig gaat direct de slaapstand van dit gedeelte weer aan en nemen de andere hersendelen het over. Want denken in het oerbrein is moeilijk en zeer vermoeiend.
Overlevingsstand
Vind je krokodillenbrein (hypothalamus) dat er gevaar is, dan gaat hij in de overlevingsstand. Dat kleine gedeelte brein onttrekt energie uit het creatieve brein en kostbare energie gaat naar de lichaamsdelen die de vlucht of aanval moeten realiseren. Dit kost kracht. René vindt dat je bij een paniekaanval overdreven reageert, maar volgens je oerbrein niet. En je kan gewoon niet ‘normaal’ denken.
Cortisol
Het krokodillenbrein heeft alle energie nodig die er maar is. Daarnaast geeft hij een signaal aan de hypofyse dat er stoffen in het lichaam vrij moeten komen. De hypofyse stuurt daarop een berichtje naar de bijnieren dat ze cortisol moeten aanmaken. Het bekende stresssyndroom. Normaal zorgt in een ander gedeelte van de hersenen (de hypocampus) dat het stressniveau weer naar beneden zakt maar door de grote hoeveelheid cortisol kan de hypocampus niet goed reageren en raakt overbelast.
Paniek
Het krokodillenbrein signaleert nog steeds gevaar en stuurt weer een seintje naar de hypofyse voor de aanmaak van cortisol in de bijnieren. Je ervaart complete paniek en blijft in de situatie hangen. René vindt de situatie niet eng. Hij/zij ziet geen enkel gevaar en vind je ‘niet oké.
Tot we bij René – die een chocolade-allergie heeft – een heerlijke reep voorhouden. Ons krokodillenbrein zegt: veilig en gaat slapen, terwijl de resterende hersenen bedenken hoe snel we deze Goddelijke calorieënbom naar binnen kunnen werken. René wil niet eten uit angst voor jeuk, bulten en ademhalingsproblemen. De gemiddelde vrouw vindt René dan ‘niet oké.’
4. Kan je niet gewoon gaan fietsen, vissen of desnoods zuipen?
Nee als je in een paniekaanval zit, zit je vast. Vast in angst, vast in vluchtgedrag, vechtgedrag of bevriesgedrag. In het Engels zo mooi omschreven als: fight, flight or freeze. Nu komt ‘freeze’ kenmerkend aan de ‘black out’ in een paniekaanval zelden voor. Maar in je hersenen vlucht je weg voor het gevaar en dan staat je hoofd nergens naar.
5. Ik snap je niet
Pijnlijk punt voor René, maar de kans is groot dat je intelligenter bent dan je zelf weet en dat je intelligenter bent dan René.
Wat blijkt: Uit een groot onderzoek onder 3715 leden van Mensa, een organisatie met mensen met een heel hoog IQ, blijkt dat bij 20% van de ondervraagden een angststoornis was vastgesteld. Paniekstoornissen komen veel vaker voor bij mensen met een hoog IQ, dan bij ‘normale’ mensen
Zoals ik in mijn boek ‘Ben ik nou gek?’ schreef: ‘Dat is een klein bijkomend voordeel.’
Het volgende blog gaat over ‘Een paniekaanval is net verliefdheid, maar dan anders….’ hoe we het voor elkaar gaan krijgen dat René een paniekaanval een beetje begrijpt….
– wordt vervolgd –
<<< Lees eventueel ook mijn blog met praktische tips om een paniekaanval te voorkomen. >>>